Psalmy 1988
Psalmy – cykl 18 obrazów olejnych, format 180×120 cm powstały w roku 1988 na potrzeby dźwigniętej z ruin synagogi sejneńskiej. Andrzej Strumiłło namalował wówczas 18 obrazów, na każde okno synagogi. Ze 150 psalmów pozostało 18 tematów. Poświęcił tę pracę pamięci Żydów. W miasteczkach polsko-litewskich pogranicza bywało ich więcej niż Polaków i Litwinów razem wziętych. Profesor wybierając psalmy kierował się nie tylko ich dramaturgią równoległą do losu Żydów, ale też obrazowością bliską swojej wyobraźni. Unikał scen zbiorowych. Poza dwulicowym kapłanem, splecioną parą ludzką, zbawionych i potępionych obok siebie, człowiek jest samotny. Uzupełniają go atrybuty i przestrzeń. Człowiek pozostaje nieokreślony, ani typem rasowym, ani epoką. Stoi nagi i ślepy pomiędzy słońcem i księżycem, jak i one z magmy ognistej powstały. Postacie są nagie, gdyż trudno było się odnieść do kostiumów z czasów biblijnych. Trudno było odzwierciedlić kostiumy z epoki. (…) Cykl obrazów pt. „Psalmy” poświęciłem pamięci Żydów. Dobrze wiedziałem, że zakaz kanoniczny zawarty w Pięcioksięgu zabrania Żydom tworzenia dzieł figuratywnych. „Nie czyń sobie obrazu rytego ani żadnego podobieństwa tych rzeczy, które są na niebie w górę i które na ziemi nisko i które są w wodach pod ziemią” – tak powiedział Mojżeszowi Bóg Izraela na Górze Horeb. Myślałem więc początkowo o abstrakcyjnym homagium. O malarstwie biało-szaro-czarnym. O malarstwie powściągliwej metafory i syntezy przystającej do tematu. O materii chropowatej, surowej, strupieszałej, spalonej, zdeptanej, kurzem pokrytej, zawierającej elementy dramatu w sobie samej. Ale w poszukiwaniu języka porozumienia powszechnego sięgnąłem po Psalmy – „niezrównany wyraz uniwersalizmu rzeczywistości ludzkiej”, jak to określił ks. Józef Sadzik w przedmowie do tłumaczeń Czesława Miłosza. Charakter profetyczny ma też mój drugi zrealizowany po Psalmach cykl malarski – Apokalipsa, ukazujący grozę grzechu, sądu i zagłady. Jedynie w obrazie dwunastym, zamykającym cykl, Nowe Jeruzalem otwiera sprawiedliwym perłowe Bramy Zbawienia. /Psalmy, Apokalipsa, Kabała. Rozmowa z Andrzejem Strumiłło, rozm. Ryszard Wasita, Więź 1997 nr 12 s. 173s/ Cytaty: tłumaczenie z hebrajskiego na polski: Czesław Miłosz, tłumaczenie angielskie według: New York Bible Society – The Holy Bible.
